مبطلات روزه
چیزهایى که روزه را باطل مىکنند ( مبطلات روزه )
ده چیز روزه را باطل مىکند:
اول: خوردن
دوم: آشامیدن
سوم : دروغ بستن به خدا و پیغمبر (ص) و جانشینان پیغمبر علیهم السلام
چهارم : جماع (نزدیکی کردن با زنان)
پنجم:استمنا، و استمنا آن است که انسان با خود کارى کند که منى از او بیرون آید .
( سیستانی ، وحید ، تبریزی : یا دیگری غیر از جماع ، کاری کند که منی از او بیرون آید.)
ششم: باقى ماندن بر جنابت و حیض و نفاس تا اذان صبح
هفتم: رساندن غبار غلیظ به حلق
هشتم: فرو بردن تمام سر در آب ( در رساله آیت الله سیستانی امده که روزه را باطل نمیکند ولی کراهت شدیده دارد )
نهم: اماله کردن (تنقیه:فروکردن چیزی از ناحیه مقعد) با چیزهاى روان
دهم: قى کردن (بالا آوردن و استفراغ ، از روی عمد)
------------------------------------------------------------------------
یکى از واجبات بسیار با اهمیت در شریعت اسلام، روزه ماه مبارک رمضان است. خداوند در قرآن کریم مىفرماید: یا أیها الذین آمنوا کتب علیکم الصیام کما کتب على الذین من قبلکم تتقون (بقره/183)
یعنى نوشته شده است (واجب است) بر شما مؤمنان روزه، همان گونه که بر کسانى که پیش از شما بودند، نوشته شد. با همه اهمیت و ویژگى روزه در میان احکام شرعى، مسافر نه تنها از این تکلیف سنگین معاف است، بلکه روزه بر او حرام شمرده شده است. کسى که به علت سفر، از انجام این فریضه بزرگ الهى، محروم شده، مىباید پس از آن که مسافرت خود را به اتمام رساند، قضاى آن را به جا آورد. حتى مىتوان از سفر براى فرار از روزه نیز استفاده کرد، زیرا روزه یک واجب شرعى است و تنها از طریق شرعى مىتوان از آن معاف شد. این نوع افطار که جنبه شرعى دارد، براى کسانى که به دلایلى نمىتوانند یا نمىخواهند همه ماه مبارک رمضان و یا بعضى از روزهاى آن را روزه بگیرند، هیچ منع شرعى ندارد.
مسائل روزه در سفر
مسائل مهمى که مربوط به روزه مسافر است غیر از آنچه در مسائل قبل گذشت، بدین قرار است:
1 -مسافرى که باید نمازش را شکسته بخواند، چنانچه قبل از ظهر از شهر خارج شده باشد، بعد از حد ترخص باید روزهاش را نیز افطار نماید و بعد از ماه مبارک و اتمام سفر آن را قضا کند. اما اگر مسافرى در ماه مبارک رمضان، بعدازظهر سفرش را آغاز نماید، دیگر نمىتواند افطار کند، بلکه باید آن روز را همچنان روزه باشد، زیرا این رخصت و مجوز مخصوص کسانى است که قبل از زوال ظهر از موطن خود خارج مىشوند. از این رو کسانى که بعدازظهر از شهر خارج مىشوند، چنانچه قبل از غروب افطار نمایند، علاوه بر قضاى آن، باید کفاره آن را نیز بپردازند.
2. اگر مسافرى قبل از ظهر به وطن یا محلى که مىخواهد ده روز در آنجا بماند رسید، باید آن روز را روزه بگیرد، البته اگر قبل از آن عملى که مبطل روزه است، از وى سر نزده باشد. اما اگر قبل از رسیدن به مقصد، کارى که روزه را باطل مىکند (از قبیل خوردن و آشامیدن و غیره) از او صادر شده باشد، دیگر نمىتواند آن روز را روزه بگیرد، بلکه باید بعد از ماه مبارک، آن را قضا نماید.
3. اگر کسى در شهرى پس از رؤیت هلال شوال (شب عید فطر) به شهر دیگرى سفر نماید که در آنجا هلال ماه رؤیت نشده و شب آخر ماه رمضان محسوب مىشود، وى نیز باید مطابق مردم آن دیار، این روزه را روز آخر ماه رمضان محسوب نموده و روزه بگیرد.
4. مواردى که روزه براى مسافر نه تنها حرام نیست بلکه واجب یا جایز است، از جمله آن موارد:
الف. روزه نذرى که مقید به سفر باشد، لذا واجب است در سفر طبق نذر خود روزه بگیرد.
ب. سه روز، روزه بدل از قربانى حج، یعنى کسى که در حج قربانى نداده است، واجب است و در سفر حج سه روز و پس از بازگشت به وطن، هفت روز روزه بگیرد.
ج. سه روز روزه در مدینه براى قضاى حاجت، براى مسافرین مستحب است.
د. و موارد دیگر.
دعای هنگام افطار
اللَّهُمَّ لَکَ صُمْتُ وَ عَلَى رِزْقِکَ أَفْطَرْتُ وَ عَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ
دعای امیر المومنین هنگام افطار:
بِسْمِ اللَّهِ اللَّهُمَّ لَکَ صُمْنَا وَ عَلَى رِزْقِکَ أَفْطَرْنَا فَتَقَبَّلْ [فَتَقَبَّلْهُ] مِنَّا إِنَّکَ أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ
دعای هنگام صرف لقمه اول افطار:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ یَا وَاسِعَ الْمَغْفِرَةِ اغْفِرْ لِى
قرائت سوره مبارکه قدر نیز به هنگام افطار توصیه شده است .
و من اکثر فیه من الصلوه على ثقل الله میزانه یوم تخفف فیه الموازین (1)
هر کس در این ماه بر من زیاد صلوات بفرستد ترازوى اعمالش سنگین خواهد شد، روزى که ترازوى اعمال بسیارى از مردم سبک مى شود.
در رابطه با صلوات بر پیامبر و اهل بیتشان تاکیدات فراوانی وارد شده است. معناى صلوات دادن بر رسول خدا آن است که خدایا رحمتت را بر پیامبر و آل پیامبر نازل فرما. وقتى این رحمت بر حضرت نازل شد به دیگران هم مى رسد چون او مجراى فیض است.
در قیامت اعمال انسان را با یک واحد مخصوصى مى سنجند، نه با اجرام مادى و امثال آن در دنیا انسان اگر خواسته باشد متاع مادى را بسنجد آن را با یک ترازوى خاصّ مادّى توزین مى کند مثلاً درجه حرارت را با میزان مخصوص آن، شیى کیلویى را با کیلو، در مسائل ادبى اگر خواستند شعرى را بسنجند با یک وزن خاصى مى سنجند.
حال این سوال مطرح که اعمال ما را که در قیامت با چه واحدى مى سنجند؟ آیا اعمال ما را با سنگ و متر و عدد و رقم مى سنجند؟ که چقدر عبادت کردیم یا واحد وزن در قیامت چیز دیگرى است ؟ قرآن مى فرماید: والوزن یومئذ الحق(اعراف آیه8)، یعنى در قیامت اعمال را با حق مى سنجند که مشخص شود چه عملى حق داشت و چه عملى از حق بى بهره بود؛ لذا در قرآن کریم وقتى سخن از توزین اعمال مطرح است مى فرماید: آنان که اعمالشان سنگین است . اهل سعادتند و آنان که اعمالشان سبک است ، از سعادت محروم اند. یعنى این واحد را که حق است عده اى دارند و عده اى ندارند.
در بیانات امیرالمؤمنین(علیه السلام)آمده است، چه این که در بیان رسول الله(صلى الله علیه وآله)هم رسیده است که حضرتش فرمود:
«زِنُوا قَبْلَ أنْ تُوزَنوا» (2)
دعاى هنگام رویت هلال رمضان
دعاى پیامبر(ص) هنگام رویت هلال رمضان
صدوق علیه الرحمه در کتاب من لا یحضره الفقیه آورده
«و کان رسول الله صلى الله علیه و آله اذا اهل هلال شهر رمضان استقبل القبلة و رفع یدیه و قال: «اللهم اهله علینا بالامن و الایمان،و السلامة و الاسلام، و العافیة المجللة و الرزق الواسع، و دفع الاسقام، اللهم ارزقنا صیامه و قیامه و تلاوة القرآن فیه، و سلمه لنا، و تسلمه منا و سلمنا فیه» (1)
رسول الله(صلى الله علیه و آل) هنگامى که رویت هلال رمضان مىفرمود، رو به قبله مىنمود و دستهاى مبارکش را بلند مىکرد.و مىگفت: پروردگارا این ماه را بر ما نو گردان به امن و امان، و سلامتى و اسلام، و تندرستى شایان تشکر، و روزى فراخ، و بر طرف ساختن دردها و ناملایمات، بار پروردگارا روزى کن ما را روزه و قیام براى عبادت، و تلاوت قرآن در این ماه، و او را براى ما سالم و تمام گردان، و او را از ما سالم بدار، و ما را در این ماه سالم و تندرست فرما.
دعاى امام على(علیه السلام) هنگام رؤیت هلال رمضان
امیر المؤمنین (علیه السلام) مىفرماید: آنگاه که دیدى هلال (ماه رمضان) را فلا تبرح، خشم نگیر و عصبانى نشو، و
«قل اللهم انى اسالک خیر هذا الشهر، و فتحه و نوره، و نصره،و برکته، و طهوره، و رزقه، و اسئلک خیر ما فیه و خیر ما بعده، و اعوذ بک من شر ما فیه و ما بعده، اللهم ادخله علینا بالامن و الایمان، و السلامة و الاسلام، و البرکة و التقوى، و التوفیق لما تحب و ترضى» (2)
و بگو بار پروردگارا خیر و خوبى در این ماه را از تو مى خواهم و همچنین فتح و پیروزى (بر شیطان) و نورانیت، و یارى (بر روزهدارى) و برکت و طهارت، و روزى این ماه را از تو مى طلبم، و از تو خیر آنچه در این ماه هست و بعد از ماه مسئلت مى نمایم، و به تو پناه مى آورم از شر و بدى آنچه در این ماه مى باشد، و آنچه بعد از آن است، بار پروردگارا این ماه را با امن و امان و ایمان به تو و سلامت نفس و نعمت اسلام، و برکت و تقوى و توفیق یافتن به آنچه تو دوست مى دارى و راضى م ىگردى بر ما وارد گردان (که همه اوصاف شایسته را در این ماه داشته باشیم).
اسباب آمادگى براى میهمانى خدا
توبه، پیش از فرا رسیدن ماه رمضان
عیون أخبار الرضا علیهالسلام عن عبدالسلام بن صالح الهرویّ: دَخَلتُ عَلى أبِی الحَسَنِ عَلِیِ بنِ موسَى الرِّضا علیهالسلام فی آخِرِ جُمُعَةٍ مِن شَعبانَ، فَقالَ لی: «یا أبَا الصَّلتِ، إنَّ شَعبانَ قَد مَضى أکثَرُهُ، و هذا آخِرُ جُمُعَةٍ مِنهُ، فَتَدارَک فیما بَقِیَ مِنهُ تَقصیرَکَ فیما مَضى مِنهُ، و عَلَیکَ بِالإِقبالِ عَلى ما یَعنیکَ و تَرکِ ما لا یَعنیکَ، و أکثِر مِنَ الدُّعاءِ وَالاِستِغفارِ و تِلاوَةِ القُرآنِ، و تُب إلَى اللهِ مِن ذُنوبِکَ ... . (1)
عیون أخبار الرضا علیهالسلام به نقل از عبد السلام بن صالح هروى ـ نقل میکند در آخرین جمعه ماه شعبان، خدمت امام رضا علیهالسلام رسیدم. به من فرمود:
«اى ابوصَلْت! بیشترِ شعبان گذشته است و این، آخرین جمعه از آن است. پس در آنچه از آن مانده، کوتاهىهایت را در آنچه گذشته است، جبران کن. به کارى روى آور که برایت مفید باشد و آنچه را بیهوده است و به تو مربوط نیست، وا گذار .
زیاد دعا و استغفار و تلاوت قرآن داشته باش و از گناهانت به درگاه خدا توبه کن، تا در حالى ماه خدا سوى تو آید که براى خدا خالص شده باشى . هیچ امانتى را بر عهده خویش باقى نگذار، مگر آن که ادا کرده باشى، و هیچ کینهاى را در دلت نسبت به مؤمنى نگاه مدار، مگر آن که از دل به در آورده باشى، و هیچ گناهى را که مرتکب مىشدى، رها مکن، مگر این که از آن، دست برداشته باشى .
از خدا پروا کن و در نهان و آشکار کارت، بر او توکّل کن؛ «و هر کس بر خدا توکّل کند، او برایش بس است . خداوند، فرمان خویش را پیش خواهد برد. به یقین، خداوند براى هر چیزى اندازهاى قرار داده است.»
و در باقىمانده این ماه، زیاد بگو:
"خدایا! اگر ما را در آنچه از شعبان گذشته است، نیامرزیدهاى، پس ما را در باقیمانده آن ببخشاى!"
همانا خداوند متعال، در این ماه به احترام ماه رمضان، بسیارى را [از آتش] آزاد مىکند.»
برای روزه ابعاد گوناگونی وجود دارد و آثار فراوانی از نظر مادی (جسمانی و بدنی) و معنوی (روحی و روانی) در وجود انسان می گذارد. تقویت نیروی اراده به واسطه سرکوب کردن نفس طغیانگر ، تقویت روحیه نوع دوستی به واسطه یاد کردن درد دردمندان ، لطافت روح و نورانیت و صفای روح ، در نتیجه اصلاح و تربیت نفس ، تقویت جنبه شکیبایی روح از جمله این ابعاد است. مقاله حاضر نگاهی است مختصر به ابعاد مختلف روزه و روزه داری.
فکر میکنم خیلی از یاد همه ی ما رفتند این بزرگوار.
ان شاالله که زنده و سالم هستند و خداوند ایشان را دوباره به ما برمیگرداند.